‘Van Theater naar Communio’

Deze titel geeft in het kort weer wat we beogen met de herinrichting van onze kerkruimte in Vleuten.
In 1971, toen onze kerk na een restauratie en reconstructie door architect David Zuiderhoek opnieuw in gebruik werd genomen werden de avondmaalstafel, doopvont en kansel als een eenheid gezien, gelegen in een ‘liturgisch kerngebied’, dat vooral zichtbaar moest zijn voor de gemeente.

Van ds. Hans Uytenbogaardt, die onze gemeente adviseert met betrekking tot de herinrichting hebben we inmiddels geleerd dat de kerkruimte in zijn geheel als ‘liturgische ruimte’ gedefinieerd zou moeten worden. Hij noemt het in een artikel een van de ‘kernbelijdenissen’ van de liturgische beweging – zowel katholiek, anglicaans als protestants dat de eredienst sinds het begin van de twintigste eeuw gemeenschapsviering is. Met andere woorden: heel de gemeenschap is constituerend voor de eredienst, die begint als de gemeente is vergaderd.

Het hart van de kerkruimte zal de plaats worden voor de ambo (lezenaar) vanwaar de Schrift zal klinken en de Tafel van de Heer. Zijdelings daarvan zal de preekstoel worden geplaatst. Was voor veel protestanten de preek het hoogtepunt van de dienst, deze zal nu ter zijde staan van de ambo en de tafel, vanwaar onze Heer zelf spreekt, breekt en deelt.

Voorbij de altaartafel zullen de stoelen in de opstelling staan zoals in de vespers: dus tegenover elkaar geplaatst. Deze ene helft van de gemeenschap ziet hierbij de andere helft in het gezicht. Dit is een fundamenteel gegeven - denk maar aan de mens geschapen als ‘hulpe elkander tegenover’- niemand is compleet in zichzelf. Dat is het stramien waarop ook de psalmen zijn gebouwd: de versdelen vullen elkaar aan.

‘Vespers’

Bij de vespers worden de psalmverzen afwisselend door de beide helften gezongen. Op zondagmorgen kunnen deze plaatsen bezet worden door cantorijleden, ambtsdragers en eventueel kinderen.

De absis, de ruimte waar nu nog de avondmaalstafel staat blijft afgezien van het kruis leeg. Het betreft de oostkant van onze kerk. We denken eraan een kunstenaar de opdracht te geven om voor deze hele wand, inclusief de beide ramen aan weerszijden een verbeelding te maken van Gods toekomst, die ons in kruis, verrijzenis en verheerlijking tegemoet komt en waarheen wij op weg zijn.

Er is nog veel meer te vertellen over ons kerkje. In een prachtig boek over architect David Zuiderhoek (1911-1993) las ik dat de Amersfoortse Bergkerk uit 1952 in 1988 een soortgelijke ombouw heeft meegemaakt, omschreven als een beweging van ‘luisterkerk naar participatiekerk’.

De plannen voor de eerste fase zijn inmiddels klaar en goedgekeurd, maar de praktijk zal onze vindingrijkheid nog zeker op de proef gaan stellen. Maar de belangrijkste beweging, die we in mijn ogen zullen maken is die van een gezeten gemeente naar een dynamische gemeente,  die in beweging zal komen bij de viering van de sacramenten van doop en de maaltijd van de Heer en die elkaar meer in het oog zal krijgen. Architect Gert Grossfeld zal ons voorzien van diverse plattegronden voor diverse gelegenheden. Daarbij zal het er uiteindelijk ook op aankomen dat we – zoals de gastenbroeder van het klooster in Westmalle, zelf ook architect ons onlangs zei – ook innerlijk verbouwd moeten worden.
Ik verheug me er enorm op om samen met u deze vernieuwde ruimte straks in gebruik te mogen nemen.

Idelette Otten, v.d.m.

Met dank aan artikel van ds. Hans Uytenbogaardt over ‘Vieren in oude en nieuwe ruimten’.
Foto is ontwerp van Gert Grossfeld.